Franchise nedir? Franchising sistemi nasıl yapılır? Dünyada ve Türkiye’de ilk franchising uygulamaları, franchise sisteminin avantajları ve dezavantajları hakkında kısaca bilgileri paylaşacağız.
Franchise Nedir?
Şuraya Atla
Franchise, İngilizceden dilimize çevrildiğinde imtiyaz anlamına gelir, yani imtiyaz veren hak veren anlamında kullanılır. Eskiden bir firmanın, başka bir firmanın adında bir şirket kurması veya bir şube açması yasaktı ve çok ağır cezaları vardı. Franchise sistemi ortaya çıktığında, firmalar ciddi anlamda hızlı büyüme gösterdiler ve aynı zamanda imtiyaz verdikleri hak sahipleri de kazançlarını artırdı. Kısacası hem bu imtiyazı alan hem de imtiyaz veren firmaya karşılıklı olarak bir kazanç modeli geliştirilmiş oldu.
Eskiden bir firmanın büyümesi için ya borç alması ya da kendi öz kaynaklarını kullanması gerekiyordu. Bu şirketlere ciddi anlamda bir maliyet ve sorumluluk bindiriyordu. Şubelerin yaptığı kazançların birikip yeni bir şube açabilecek tutara ulaşması zaman alıyor ve yıllık getiri oranı bir firmanın 100 kat büyümesi için yıllarca emek vermesi ve şube açmasını gerektiriyordu.
Franchise ne demek sorusuna hemen bir örnek verirsek; 5 şubeye sahip bir restoran zincirini ele alalım. Bu restoran zinciri senede sadece 1 yeni restoran açabilecek maddi güce sahip oluyor, her sene iki şube açabilmesi için bile 5 sene geçmesi ve 10 şubeye ulaşılmış olması gerekiyor. Kısaca şirketler kendi öz kaynaklarını kullanarak yeterli büyüme verimini elde edemiyorlar. Franchise nedir? sorunun en temel yanıtı bu şekildedir.
Franchising Sistemi Ne Zaman Ortaya Çıktı?
İlk modern ve günümüz dünyasına benzer franchising sisteminin temelleri 1600’lü yıllarda İngiltere’de ortaya çıkıyor. Fakat bu sistemi doğru modellerle başarıya ulaştıran ülke Amerika Birleşik Devletleri. Sistem ilk kez ortaya atıldığında ABD iç savaştan yeni çıkmıştı ve iç savaştan yorgun düşen singer dikiş makinesi üreticileri, üretimi garantiye almak ve hızlı bir büyüme sağlamak amacıyla kendi iç dağıtım ağını oluşturdu ve Amerika’da yer alan pek çok dikiş makinesi satıcısına imtiyaz vererek bayi olmasını sağladı.
- İlk franchising sistemi ortaya çıktığında, üretim yapan firmalar sadece üretime odaklanmaya başlamıştı, bu üretimin ciddi anlamda artışını da beraberinde getiriyordu.
- Satışla sadece bayiler ilgileniyordu, üstelik bayi sayısı arttığında otomatik olarak daha fazla üretim gerekiyordu.
- Bu sistemle birlikte Singer dikiş makineleri şirketi ilk franchise veren firma oldu ve bu şekilde büyüme sağlayan bir firma olarak franchise tarihine imza attı.
- Firmanın bu hareketinden sonra pek çok içecek ve yiyecek üreticileri de franchise vermeye başladı ve bu şekilde büyüyüp kazançlarını artırdılar.
Franchise Almanın Avantajları Nelerdir?
Franchise almanın en büyük avantajlarından birisi kendi işletmenize sahip olmaktır.
- Bir franchise aldığınızda hem kendi işinizi kurmuş olur hem de itibarlı bir marka adı altında iş yapma garantisi elde edersiniz.
- ABD’de yapılan bir araştırmaya göre bayi sayısı 500 ve üzerinde olan firmalardan bayilik alan girişimcilerin iflas oranının ilk yıl içerisinde yüzde 40-50 oranında olduğunu belirledi.
- Bu oranı gayet yüksek ve tehlikeli gibi yorumlayabilirsiniz, ancak Amerika’da franchise dışında açılan işletmelerin ilk bir yıl içerisinde yüzde 95’i iflas açıklamaktadır.
- Franchise aldığınızda müşteri oturmasını ya da müşterinizin ayağının alışmasını beklemezsiniz. Çünkü her yerde hazır müşteriniz olur.
- Reklam çalışmaları için zerre bütçe ayırmazsınız.
- Televizyonlarda franchise aldığınız şirketin reklamları çıktığında sizin de reklamınız yapılmış olur.
- Franchise aldığınız firma, sizin açtığınız şubeye bizzat kendi şubesi gibi bakacaktır, bu nedenle batmanızı asla istemez. Franchise başvurusu yaparken, sizden belirli bir sermaye gerekliliği veya konum tespiti açısından profesyonel destek alırsınız. Kendi markanızda bunlara bütçe ayıramazsınız.
- Batma riskiniz çok düşük olur.
Franchise Almanın Dezavantajları Nelerdir?
- Franchise almanın dezavantajlarının başında sektör ortalamasının altında kar elde etmek yer alır.
- Franchise almış pek çok şirket, kendi rakip firmalarına kıyasla daha az kar elde eder. Örneğin market sektöründe bayilik aldığınızı düşünelim, kendi sermayesi ile açan bir dükkan %10 net kar elde ederken, siz yüzde 5 net kar elde edebilirsiniz
- Daha fazla masraf yaparsınız. Franchise şubeleri her zaman güzel ve temiz gözükmek zorundadır, pek çok personel çalıştırma zorunluluğunun yanı sıra çok ciddi masraflarınız olabilir.
- Ciro başı kar oranınız düşük olur. Sizinle aynı işi yapan ancak kendi sermayesi ile firmasını kuran biri 100 bin lira ciro başına brüt 25 bin lira kar elde edebilirken, siz 15 bin lira brüt kar elde edebilirsiniz.
Temel Franchising Sistemi Nasıl?
Temel basit bir franchise sistemi üç şekilde çalışır.
İmtiyaz Sahibi İçin;
Komisyonlu Satış: Bu sistemde bayilik alan firma her ay yaptığı cirodan yüzde 1 ile yüzde 10 arası ana firmaya komisyon öder. Firma ürünleri kendi veya imtiyaz sahibi firmanın tedarikçilerinden edinir.
Komisyonsuz Satış: Bu sistemde ana firma üretici firmadır ve ürünleri üretip sizinle belirli bir fiyatta anlaşarak size satış yapar. İmtiyaz sahibi size ürünleri karlı olarak satar ve bu şekilde kar elde eder, sizden herhangi bir bayilik komisyonu talep etmez.
Abonelik Sistemi: Bu sistemde ana firmaya her ay belli miktarda abonelik bedeli ödersiniz. Örneğin ayda 1500 TL’lik bir ödeme yaparsınız ve merkez bayi bu şekilde kazanç elde eder.
Bayilik Alan Girişimci İçin
- Bayilik alan girişimci de aynen yukarıdaki modellere göre kazanç veya zarar elde eder.
- Komisyonlu satışta, ürünler ana firmadan veya başka firmalardan tedarik edilir ve ciro üzerinden firmaya bir miktar pay ödenir.
- Komisyonsuz satışta, bayi sahibi ürünler bittikçe sipariş verir ve bu ürünler için hafta bitimi veya ay bitiminde merkez bayiye ödeme yapar.
Franchising Sistemi Karlı Mı?
Sistemin karlılığı aslında tamamen bayi ve ana firmaya bağlı olarak değişkenlik gösterecektir. Franchise ile kurulmuş işletmelerin çoğu ciddi anlamda başarılı olabiliyorlar.
- Franchise ile bir işletme kurduğunuzda yabancı olmayan bir firma adı altında satış yaparsınız.
- Mesela Mcdonalds bayisine giren kimse ‘’ Sanırım burası yeni açılmış, hadi gel deneyelim’’ demez. Sanki o şube yıllardır oradaymış gibi herkes güvenerek girer ve tüketim yapar.
- Franchise açarak bir işletme kurduğunuzda kar elde etme olasılığınız oldukça yüksek, işlerin oturması için beklemenize gerek kalmaz hemen iş yapmaya başlarsınız.
Türkiye’de İlk Franchising Ne Zaman Gelmiştir.
Türkiye’de Franchising sistemi ilk kez 1986’da ilk McDonalds şubesinin açılmasıyla başladı. McDonalds, Türkiye’ye 200 milyon dolar yatırımla gelerek bayilik verdi ve pek çok firma bu işletmenin distribütörlüğünü almaya başladı.
Franchise nedir? Franchise ne demek? sorularını yanıtladığımız bu yazımızı beğendiyseniz Komagene Bayilik Şartları ve Franchise Bedeli konumuz da ilginizi çekecektir.
